Abandonment of the Democratic Cause!

[A note from the brink of hopelessness]

Ethiopia is in the verge of conflict due to power struggle between regional and federal government incumbents. The regional governments and their apparatus have fallen in the hands of ethnocentric forces who are threats to minority groups in their respective regions. The only sober voice is coming from Somali regional leaders who have maintained their regional autonomy as well as trying to get deserved representation in the federal government. The rest, specifically the powerful three - Oromia, Amhara and Tigray regional states' leaders are making life difficult for the silent majority. People have been mobilized based on ethnocentric narratives and co-existence with differences is almost impossible. Homogenization of regional states have become a new fashion against diversity. 

Currently, Oromos are not in power; they are not privileged. But, Oromo-nationalism took power in the federal gov of Ethiopia. The most powerful men in Ethiopia's contemporary politics are Oromo nationalists. They feel entitled and believe it is their 'turn to eat'. Most of them manifest this entitlement in the name of benefiting the Oromo people. They think their privilege is Oromo people's privilege, their benefits are the Oromo people's benefit. This has created confusion against non-Oromos especially in urban areas. The term "teregninet" (a feeling of turn for entitlement)  has become a buzz in Ethiopia's political dialogue. But, it is wrongly perceived as if it is a feeling by all Oromos, when it is actually an obvious feeling among ODPs and Oromo-nationalists. 

Yet, Oromo-nationalists are claiming victimhood of this same regime where they are empowered, and responsible to the fate of Ethiopia more than anytime before in history of the country. These forces are demanding to have it all, now or never. Only because Prime Minister Abiy is not an Oromo-nationalist, these elites concluded the 'Oromo cause' has been betrayed. The same people have written a book titled 'hijacked revolution'; the hijacker are 'nefetegnas', a word originally means "armed-men" which has become nick-name for Amharic speaking pan-ethiopianists. 

In reactionary approach, vibrantly roaring Amhara nationalists went far to reclaim "chauvinism" ('timikihitegninet') as well as 'neftegninet' as if the terms have positive connotation. However, they are a bit weakened once their leaders killed eachother.

Addis Ababa, on the other hand, is the epic center of political turmoil in silence. It is the political and economic center of Ethiopia. It is a place most diverse and most tolerant than anywhere else in Ethiopia. Yet, it has to go way far in inclusion of narratives and symbolical representation and so on - politically, socially and economically. But, ethnocentric forces have either labeled this primate city as a force against them or are trying to manipulate it. And, if violence happens in Addis - it will be the beginning of the end of state collapse.

Simply put: 

☞ Oromo-nationalism is in power!

☞ Amhara-nationalism has Become Reactionary!

☞ Tigrean-nationalism is Fanning Conflicts!

☞ Selective Detentions of Activists are Driving People Crazy!

☞ Activists are Seeking Justice through Mob Campaign!

☞ Competing Forces has made Addis Ababa a Battle Field! 

☞ The Fed Gov has Become Toothless Dog, with out the means to have rule of law respected. 

The Horrendous Fate of Ethiopia 

Abiy Ahmed maybe naïve in many ways. He might have liked the personal cult more. He has failed to apply his 'medemer' philosophy when it comes to TPLF. He may not have a place and time to engage with separatists. But, I think his intentions to democratisation and to protect Ethiopia's integrity have been good since he came to power. In fact, democratic actors don't have other people as friendly as him to the cause. But, he is an isolated figure himself - in his own government. Oromo, Amhara and Tegrean ethnocentric nationalists are all against his conciliatory solutions. They have all the power, strategy and base to oust him and declare their independece. Unfortunately, this can't be materialised without a bloodshed and these ethnocentric forces are ready to have millions killed to get what they want. They are in a rush to deafeat their enemy. Their enemy is co-existence in equality. Like MLK once said it, the evil minded will use time more effectively than the civil minded.

የእምነት ነጻነት ወይስ አስተዳደራዊ ጥያቄ?

በፍቃዱ ኃይሉ

ሰሞኑን "የኦሮሚያ ቤተ ክሕነት አደራጅ ኮሚቴ" ያነሳው ጥያቄ የውዝግብ መንስዔ ሆኗል። ጉዳዩ ፖለቲካዊ ይዘት ያለው ስለሆነም፣ ምናልባት ደግሞ ለከፍተኛ ግጭት መንስዔ ሊሆን ስለሚችል ከፍተኛ ጥንቃቄ ያስፈልገዋል። ይህንን መጣጥፍ የምጽፈውም፣ ከዚህ በፊት ስለማውቃቸው መሰል ውዝግቦች እና ድርድሮች የማውቀውን (የማስታውሰውን ያክል) ለማካፈል ነው። በስተመጨረሻ በወቅታዊው ውዝግብ ውስጥ የዴሞክራሲ እና የመብት ተሟጋቾች ጉዳዩን እንዴት መመልከት አለባቸው የሚለው ላይ የራሴን ነጥብ አስቀምጣለሁ። ይህንን የምጽፍበት ምክንያት የጥያቄውን ምንነት፣ የአቀራረቡን ሁኔታ፣ የቤተ ክርስቲያኗን አቋም እና የምዕመኑን ፍላጎት ከግምት ውስጥ ማስገባት ለመብት ተቆርቋሪዎች ወሳኝ ጉዳይ ስለሆነ ነው።

በዚህ ጽሑፍ መሠረታዊ የሒደቱ መገምገሚያ መሥፈርቶቻችን 1ኛ፣ መንግሥት በሃይማኖት ጣልቃ መግባት የለበትም፤ 2ኛ፣ ሃይማኖት በመንግሥት ጉዳይ ጣልቃ መግባት የለበትም፤ 3ኛ፣ በውዝግቡ ግጭት እንዳይነሳ እና ዜጎች ላይ ጉዳት እንዳይደርስ መንግሥት የመከላከል ኀላፊነት እና ተወዛጋቢ አካላትም ይህንን የማስወገድ ግዴታ ያለባቸው መሆኑ ነው። 

የራስ ገዝ አስተዳደር ጥያቄ ጉዳይ

ያደግኩበት ሰፈር “ራስ ካሣ ሰፈር” ይባላል። የራስ ካሣ መኖሪያ ጊቢ ፊት ለፊት አንቀፀ ምኅረት ቅዱስ ሚካኤል ቤተ ክርስቲያን አለ። ቤተ ክርስቲያኑ “ጭቁኑ ሚካኤል” በሚል ሥም ነው የሚታወቀው። ይህንን ሥያሜ ያገኘው ከቤተ ክሕነት ጋር በነበረው ውዝግብ ነው። በወቅቱ እዚያው እኛ ሰፈር የሚገኘው የገነተ እየሱስ ቤተ ክርስቲያን ሥር ነበር ሚካኤል ቤተ ክርስትያንም የሚተዳደረው። እናም ባንድ ወቅት የሚካኤል ቤተ ክርስቲያን አገልጋዮች (ቀሳውስቱ እና ዲያቆናቱ) በገነተ እየሱስ አስተዳደር ሥር መሆኑ ቤተ ክርስቲያኑን ጎድቶታል ብለው ተቃውሞ አሰሙ። የራሳችን አስተዳዳሪ ይሾምልን ብለው ቢጠይቁም የቤተ ክሕነት ኀላፊዎች አልተባበሯቸውም። ስለሆነም ፀብ ውስጥ ገቡ።

 

በዚህ መሐል የሚካኤል ቤተ ክርስቲያን አገልጋዮች “ነጻነታቸውን አወጁ” - ማለትም “በገነተ እየሱስ አስተዳደር አንመራም” አሉ። በዚህ ወቅት ከፍተኛ ሕዝባዊ ድጋፍ አግኝተው ነበር። ስለሆነም ምዕመኑ በሚሰጠው ሙዳየ ምፅዋት “ጭቁኑ ሚካኤል” ራሱን ማስተዳደር ጀመረ። በወቅቱ በቤተ ክሕነት ቁጥጥር ሥር ባሉ ቤተ ክርስቲያኖች እንዳያስተምሩ ተከልክለው የነበሩት አባ ገብረመስቀልም ሚካኤልን የተከታዮቻቸው ማሰባሰቢያ እና ማስተማሪያ ደብራቸው አድርገውት እንደነበር አስታውሳለሁ። አንዳንዴ የቤተ ክሕነት ሰዎች የሚካኤል ቤተ ክርስቲያን አገልጋዮችን በማስወጣት እና በሌሎች በመተካት ችግሩን ለመፍታት ሲሞክሩ፣ ምዕመኑ እምቢ በማለት ተከላክሎላቸዋል። በስተመጨረሻ ግን ቤተ ክሕነት የደብሩን ጥያቄ በመቀበል ለሚካኤል ቤተ ክርስቲያን ራሱን የቻለ አስተዳደር በመመደብ ውዝግቡ ተፈትቷል።

ጭብጥ አንድ፤ ቤተ ክሕነት እና የአስተዳደር ጉዳይ በርካታ ውዝግቦች ያሉበት፣ እና ወደ ፊትም የሚኖርበት ውስጣዊ ጉዳይ ነው።

ቤተ መቅደስ እና ቤተ ክሕነት

ብዙዎች እንደ አንድ ቢመለከቷቸውም በቤተ ክርስቲያን አስተዳደር ውስጥ ሁለት ዓይነት መዋቅሮች አሉ። በርግጥ ተመጋጋቢ ናቸው። አንዱ መዋቅር መንፈሳዊ አገልግሎት የሚሰጠው ቤተ መቅደስ ሲሆን፥ ሌላኛው አስተዳደራዊ አገልግሎት የሚሰጠው ቤተ ክሕነት ነው። መንፈሳዊ አገልግሎት የሚሰጠው ቤተ መቅደሱ ሲሆን፥ አስተዳደራዊ አገልግሎቱን (የሀብት፣ የሰው ኃይል እና መሰል ቁጥጥር እና አስተዳደር) የሚሰጠው ደግሞ ቤተ ክሕነት የሚባለው ነው። በቤተ ክርስትያን ውስጥ ሥር የሰደደ ሙሰኝነት እና ጥቅመኝነት ተንሰራፍቷል የሚባለው በቤተ ክሕነቱ ውስጥ በሚሠራው ሥራ ነው። የሙስናው ደረጃ ዲቁናና ቅስና ለመቀበል ከሚሰጠው ጥቅማ ጥቅም ጀምሮ እስኩ ደብር እና አስተዳደራዊ ክፍሎች ውስጥ ባሉ እርከኖች በሙሉ የሚስተዋል እንደሆነ በርካታ መረጃዎች ያመለክታሉ።

አዲሳባን እንደ የውክልና ጦር ሜዳ…

☞ የአዲስ አበባን የውሃ ፍላጎት ይቀርፋል የተባለ ፕሮጀክት በተዋወቀ ማግስት የኦሮሚያ መንግሥት አልተማከረም ነበር ተብሎ ተሰረዘ (ምክንያቱም ጃዋር ተቃውሞል)

☞ የኮንዶሚኒየም ዕጣ ወጥቶ በኅትመት እንዳይሰራጭ የመስተዳድሩ ጋዜጣ (አዲስ ልሳን) ላይ መታተም ከተጀመረ በኋላ እንዲቋረጥ ተደረገ (ምክንያቱም ጃዋር ተቃውሟል)

***

☞ ጃዋር "ኹለት መንግሥት አለ" ብሎ ነበር፤ "ኹለተኛው መንግሥት" የተባለው ሥራ በማጣት ምሬት በሕዝባዊ አመፅ ሕይወቱን አደጋ ላይ እስከመጣል ሊደርስ የተዘጋጀ ወጣት ነው።

☞ ጃዋር "አዲስ አበባን ቀለበት ውስጥ አስገብተን" ያሻንን ማድረግ እንችላለን ብሎ ነበር፤ ለዚህም "ኹለተኛው መንግሥት የጦር መሣሪያ ነው።

ለመኾኑ ኦሮሚያን እያስተዳደረ ያለው ማነው? አዲስ አበባስ ምን ታድርግ?

ኢትዮጵያ ውስጥ 'የማንነት ጥያቄ' አለ። ግን ብቸኛው ጥያቄ አይደለም፤ መፍትሔውም ብሔርተኝነት ወይም ደግሞ ብሔረ መንግሥት (nation state) መመሥረት አይደለም። እንደውም ከችግርቹ አንዱ ይኸው ብሔርተኝነት እና ብሔረ-መንግሥት ለመመሥረት ታስቦ የሚሠራው ሥራ ነው። ይኹን እንጂ ብሔርተኝነትን በማጦዝ አንዱ ፖለቲካዊ ተፈላጊነቱን (political relevance) ለመጨመር፣ ሌላው ፖለቲካዊ ታማኝነቱን ለማረጋገጥ፣ ቀሪው ደግሞ በአጋጣሚው ሥልጣን ለመንጠቅ ወይም ለማስጠበቅ የሚያደርጉት ርብርብ ከሚበጀው ይልቅ የሚፈጀው እየበዛ ነው። እውነተኛ የሕዝብን ጥያቄ ከመመለስ ይልቅ የፖለቲካ እና የኢኮኖሚ ማዕከል የኾነችውን አዲስ አበባ እና ነዋሪዎቿን እንደታጋች ቆጥሮ በላይዋ ላይ የውክልና (proxy) ጦርነት እየተካሔደባት ነው። በዚህ ሁሉ ትግል ውስጥ ለሥራ አጥ የኦሮሞ ወጣቶችም ይሁን ለአዲስ አበባ ነዋሪዎች ለመስዋዕትነት ከሚያማልላቸው ውጪ ችግሮቻቸውን ለመፍታት ይኼ ነው የሚባል ተስፋ የሚሰጣቸው ወገን እስካሁን የለም።

የአዲስ አበባ ተጎራባች ገበሬዎች ችግር ምንድን ነው?

የአዲስ አበባ ተጎራባች ገበሬዎች ችግር አዲስ አበባ እንደ አውራ ከተማነቷ የአገሬውን ቀልብ ሁሉ መሳቧና አለቅጥ መለጠጧ ነው። ችግሩ አለቅጥ መለጠጧ ብቻ ሳይሆን ስትለጠጥ እና የልማት አገልግሎት ስትሻ የምታፈናቅላቸው መኾኑ ነው። በተጨማሪም አዲስ አበባ ከተማ እንደመኾኗ የተጎራባቾቿን ማንነት እያቀለጠች የምትውጥ መኾኗ እሙን ነው። ይኹንና የከተሞች መስፋፋት የወደፊቱ አይቀሬ ዕጣ ፈንታ ነው። አዲስ አበባም ትሁን ሌሎቹ ከተሞች በዙሪያቸው ያሉ ገበሬዎችን እያከተሙ መዋጣቸው አይቀሬ ነው። የትኞቹም የገበሬ ቤተሰቦች ልጆቻቸው ከተሜ ቢኾኑላቸው አይጠሉም፤ የተሻለ የሕይወት ጣዕም የሚገኘው ከተማው ውስጥ ነውና። ገበሬዎቹ የሚጠሉት ከተሞቹ ሲስፋፉ እነሱንም የከተማው አካል እያደረጉ አለመስፋፋታቸውም ነው። ይኽ እንዳይሆን በኢትዮጵያ ቢያንስ ኹለት ዋና እንቅፋቶች አሉ።

አንደኛው እንቅፋት ገበሬዎችም ይሁኑ ሌሎች በመሬታቸው ላይ የመወሰን ሥልጣን የሌላቸው መኾኑ ነው፤ 'ገበሬዎች መሬት የመሸጥ የመለወጥ ሥልጣን ከተሰጣቸው ከበርቴዎች ገበሬዎቹን በገንዘብ ደልለው መሬት አልባ ያደርጓቸዋል' የሚል ሰበብ የሚሰጠው መንግሥት እና የገዢው ፓርቲ ካድሬዎች የገበሬዎቹን መሬት በሊዝና በትንንሽ ካሣ (አንዳንዴ ካሣውም ሳይከፈል ይቀራል) እያፈናቀሉ የገበሬዎቹን ቤተሰቦች መንገድ ላይ መበተናቸው አለመቅረቱ ነው። ሌላኛው እንቅፋት የፅንፈኞች ጦርነት ነው። በዚህ ጉዳይ ፅንፈኞች የምላቸው "አዲስ አበባን አካታች ማድረግ ያስፈልጋል" የሚለውን የሚቃወሙ በአንድ ወገን እና "አዲስ አበባን የአንድ ብሔረ-መንግሥት አካል" ማድረግ ያስፈልጋል በሚል እዚያ እና እዚህ ወጥረው የያዟት ፖለቲከኞች ችግር በሌላ ወገን ነው።

በሌላ በኩል፣ ፖለቲከኞቹ የአዲስ አበባ ነዋሪዎች የሚያገኙትን በሙሉ በሥጦታ ወይም በዝርፊያ ያገኙት በማሥመሰል ሥራ ተጠምደዋል። በዚህ ፕሮፓጋንዳም ለዒላማቸው ግብ አጎራባቾቿ ከተማዋን 'ሳቦታጅ' እንዲያደርጉ እየገፋፏቸው ነው። በአዲስ አበባ እና በኦሮሚያ ክልል ያሉ ግንኙነቶች በገዢና ሻጭ መካከል ያሉ 'ትራንዛክሽኖች' ናቸው። የኮዬ ፈጬ ኮንዶሚኒየም ግንባታንም ኾነ የለገዳዲ የውሃ ግድብ ግንባታን የኦሮሚያ ክልል አስተዳደር ሳያውቅ የአዲስ አበባ አስተዳደር ግንባታ ውስጥ ይገባል ብዬ አላምንም። እንደዚያም ከኾነ ችግሩ የአስተዳደሮቹ ስለኾነ አስተዳደሮቹ አለመቻላቸውን አምነው ለሚችሉ ይልቀቁ፤ አለበለዚያ የሥልጣን እና የጥቅማ ጥቅም አጀንዳቸውን ለማሳካት የከተማዋን እና አጎራባች ነዋሪዎች የግጭት ውጥረት ውስጥ መክተት አደገኛ ቁማር ስለኾነ አቁመው በነጻ ውድድር አሸናፊውን ወገን ሕዝብ የመምረጥ ዕድል ይሰጠው።

የአዲሳባ ችግር ምንድን ነው?

አዲስ አበባ ብዙ ችግሮች ሊኖሩባት ይችላሉ። ከነዚህ ችግሮቿ ውስጥ የአካታችነት ችግር አንዱ ነው ብዬ አምናለሁ። ምንም እንኳን ነዋሪዎቿ ቅይጥ በመኾናቸው እንደ ወጥ መመልከቱ (homogenizing) ስህተት ቢሆንም፥ አንዳንድ የኢትዮጵያ ፖለቲካ ማኅበረሰብ ክፍሎችን እና ፖለቲካቸውን በጥርጣሬ ማየት ከጥቅል ድክመቶቿ አንዱ ነው፤ ማኅበራዊ ንቃት ላይ ብዙ መሥራት ያሻል። እንዲያም ኾኖ ግን ከሌሎች የኢትዮጵያ አካባቢዎች ሁሉ የተሻለ አካታች የምትባለው ራሷ አዲስ አበባ ነች። ላልተሟላው አካታችነቷ ተጠያቂው ግን በተለያዩ የፖለቲካ ፍላጎት ሽሚያ ዒላማ ተደርጎ የታነፀው ሕዝብ አይደለም። የፖለቲካ ስርዓቶቹ ናቸው። የፖለቲካ ስርዓቶቹ አዲስ አበባ ሁሉንም ወካይ ለማድረግ ትዕምርታዊ መገለጫዎችን ማኖር፣ የኢትዮጵያውያንን የተለያዩ ባሕሎች እና ቋንቋዎችን ማስተዋወቅ እና ማበረታታት የመሣሠሉ ሥራዎችን መሥራት ነበረባቸው።

ከነዚህ ውጪ የፖለቲካ ስርዓቶቹ እና ፖለቲከኞቹ የማንነትን ጥያቄዎችን ከብሔርተኝነት ጋር በማቆራኘት የፈጠሩት ምሥል እና የተረኛ ጨቋኝነት ፍላጎት አባዜ በከተማዋ እና አጎራባቾቿ መገፋፋቱን ተባብሶ እንዲቀጥል አድርጎታል። ይሁን እንጂ በከተማዋ መስፋፋት ላይ የከተማዋ ነዋሪዎች ማድረግ የሚችሉት ምንም ነገር የለም፤ ጉዳዩ አስተዳደራዊ መፍትሔ የሚፈልግ የሥልጣኔ ሒደት ነው። ምክንያቱም ይኽ በማደግ ላይ ያሉ አገራት፣ ከተሞች ሁሉ እውነታ ነው። ለዚህም ነው ንፁኀን ነወሪዎች የፖለቲካ ውክልና ጦር ሜዳ ሰለባ መደረግ የማይኖርባቸው።

የኦሮሚያ መንግሥት ገጽታ…

እንደተናጋሪው ፍላጎት የብሔር ወይም የብዝኀ ብሔር እየተባለ የሚጠራው ፌዴራሊዝም ዘውገኝነትን ተቋማዊ በማድረጉ የሚታማ መኾኑ የአደባባይ ምስጢር ነው። ክልሎች ምንም እንኳን የብዙ ዘውግ ቡድን አባላት የሚኖሩባቸው ቢኾንም የተወሰኑ ብሔሮች ንብረት ተደርገው ነው የሚቆጠሩት። ይህ ለብሔረ መንግሥት አስተሳሰብ ቦታ ሰጥቷል። የዜጎች መንግሥት እንጂ የብሔር መንግሥት አስተሳሰብ ከዓለም እንዲጠፋ ጥረት እየተደረገ ባለበት በዚህ ጊዜ፥ በኢትዮጵያ ግን ዜጎች በተለያዩ "የብሔር" ክልሎች ውስጥ በኹለተኛ ዜግነት ማዕረግ እንዲመደቡ ተገድደዋል።

የኦሮሚያ ክልል አስተዳደር ገጽታም በዚሁ መሠረት የተገነባ ነው። በርካታ የኦሮሞ ብሔር ተወላጅ ያልኾኑ ዜጎች በሚኖሩባቸው አካባቢዎች ውስጥ ኦሮሞ ያልኾኑ የኢትዮጵያ ዜጎች የመንግሥት ሥራ አካላ መኾን የማይችሉበት አሠረር በክልሉ ተዘርግቷል። ይኽ ችግር የአዲስ አበባን ተጠሪነት ወደ ኦሮሚያ ለማድረግ የሚጠይቁ ኦሮሞዎችን ጥያቄ እንኳን እንደ አንድ የፖለቲካ ወይም አስተዳደር ጥያቄ ብቻ መመልከት እንዳይቻል አድርጓል። ጉዳዩ እየታየ ያለው የብሔረ መንግሥት ማነፁ ጥረት አንድ አካል ተደርጎ ነው። ስለዚህ የአዲስ አበባ ነዋሪዎች (ምንም እንኳን አሁንም በቂ ወይም ቅቡልነት ያለው አስተዳደራዊ ውክልና ባይኖራቸውም) የኦሮሞ ፖለቲከኞችን ጥያቄ በጥርጣሬ የሚመለከቱበት ምክንያቶች መካከል ዋነኛው ይኸው ነው።

'ባላደራ' እስከ ምርጫ…

በጋዜጠኛ እስክንድር ነጋ የሚመራው የባልደራሱ ቡድን 'ብቸኛው ሕዝባዊ ውክልና ያለን [ባላደራ] እኛ ብቻ ነኝ' እያለ ነው። በዴሞክራሲያዊ መርሕ ውክልና የሚሰጠው በቂ መረጃ ባለው መራጭ፣ የተለያዩ አማራጮች ቀርበውለት፣ በነጻ እና ፍትሐዊ ምርጫ በተካሔደ የተመረጠ አካል ነው። ይኽንን የባልደራሱ ቡድን አያሟላም። ስለዚህ እኔ 'ብቸኛ' ወይም 'ወኪል' የሚሉትን ባልቀበላቸውም ግን በአሁኑ ሰዓት ከላይ በጠቀስኳቸው ምክንያቶች ሥጋት ውስጥ የገቡ የአዲስ አበባ ነዋሪዎች ውስጥ 'ይወክሉኛል' የሚላቸው ሊኖር ይችላል የሚለውን እቀበላለሁ። ነገር ግን በመርሓችን መሠረት የታከለ ዑማ አስተዳደርም ይህንን ባያሟላም፥ 'ይወክለኛል' የሚለው የአዲስ አበባ ነዋሪም መኖሩ አይቀርም። ይልቁንም የታከለን አስተዳደር እንደ ባላደራ መቁጠሩ ሊበጅ ይችላል ብዬ አምናለሁ፤ ምክትል ከንቲባቸውም የራሳቸውን ሚና እንደዛ ቢቆጥሩ የሚበጅ ይመስለኛል።

እንደምናየው የታከለ ዑማ አስተዳደር ሊወስን የሚሞክረውን የኦሮሚያ ክልል እያስቆመው ነው። ኾኖም አዲስ አበባን የመወከል ሕጋዊ ኀላፊነት አንፃራዊ የተሻለ ተቀባይነት ያላቸው ጠቅላይ ሚኒስትር ተሰጥቶታል። ስለሆነም ይህንን ኀላፊነት 'እንደ ባላደራነት' በመጠቀም የከተማዋ ነዋሪዎች "በርግጥም ይወክለኛል"፣ "እኔን ወክሎ ይከራከርልኛል" የሚሉትን አስተዳደር እንዲመርጡ መራጮች በቂ መረጃ አግኝተው የሚካሔድ ነጻ እና ርትዓዊ ምርጫ እንዲዘጋጅ ኹኔታዎችን ያመቻቹ። ምርጫ ቦርድም ይኽንን ለማስፈፀም ታጥቆ ይነሳ። የባልደራሱ ቡድንም ከዚህ የተለየ የሚጠይቀው ነገር ያለ አይመስለኝም።

ለውጡ እና የመገናኛ ብዙኃን ጉዳይ

አሁን እየተካሔደ ያለው የፖለቲካ ለውጥ ፍኖተ ካርታ የለውም በሚል በተደጋጋሚ ተተችቷል። ይልቁንም፣ ሲሆን ሲሆን ለብዙኃን መገናኛዎች አጀንዳ በማበጀት፥ ሳይሆን ሳይሆን ደግሞ “ሚዲያዎች ምን አሉ?” የሚለውን እያሳደዱ መልስ በመስጠት የተጠመደ ለውጥ ነው የሚለው የአደባባይ ምሥጢር ሆኗል። ብዙኃን መገናኛዎች በለውጡ ላይ ይህንን የሚያክል ትልቅ ተፅዕኖ እንዳላቸው ከታወቀ ዘንዳ በአግባቡ ሊጠቀሙበት ይገባል። ለውጡ ፍኖተ ካርታ ባይኖረውም፥ ብዙኃን መገናኛዎቹ ግን ፍኖተ ካርታ ሊኖራቸው ይገባል፤ “ምን-ለምን-ለማን ነው የሚጽፉት ወይም ለተደራሲዎቻቸው የሚያቀርቡት?” የሚለውን በነሲብ ሳይሆን በነቢብ ቢያድርጉት መልካም ነው በሚል ዓላማ ይህ ጽሑፍ እንደ ምክረ ሐሳብ ቀርቧል።

የብዙኃን መገናኛዎች ሚና በጥቅሉ

በመሠረቱ የብዙኃን መገናኛዎች ሚና “ትርክት ማኖር” ነው። ዜና፣ ትንታኔ፣ ምርመራ፣ ማጋለጥ… ሁሉም አንድ ዓላማ አላቸው። በትርክት መብለጥ ነው። አንድ ጥሬ ሐቅ ከብዙ አንግሎች ‘ሪፖርት’ ሊደረግና ሊተነተን ይችላል። ሰዎች ያንን ጥሬ ሐቅ እንዴት መረዳት እንዳለባቸው የሚወስኑበት ደጋግመው ከሰሙት ወይም ደግሞ ይበልጥ ካሳመናቸው ትንታኔ አንፃር ነው። ስለዚህ ሁሉም ብዙኃን መገናኛዎች ዋነኛ ዓላማቸው ሐቁን ለዜጎች ማድረስ ነው ቢባልም ቅሉ፥ ዋናው ቁም ነገር ሐቁን የሚተነትኑበት መንገድ ነው።

ለምሳሌ ያክል የአድዋ ጦርነትን ብናስታውስ፣ ለኢትዮጵያውያን የምሥራች ሲሆን፥ ለጣሊያኖች ደግሞ መርዶ ነው። የጣሊያን ብዙኃን መገናኛዎች መርዶውን ለዜጎቻቸው ያደረሱት በቁጭት ሲሆን፣ ‘የተነተኑትም ለሽንፈት የዳረገን ምንድን ነው? ለወደፊቱስ ምን ማድረግ አለብን?’ በሚል ነው። በወቅቱ ኢትዮጵያ ጋዜጣ ቢኖራት ኖሮ ትንታኔው በተቃራኒው ታቀርብ ነበር። ስለሆነም የብዙኃን መገናኛዎች የመጨረሻ ግብ ለቆሙለት ወገን ወይም ግብ ተሥማሚውን ‘ትርክት መፍጠር’ እና ያንን ትርክት ገዢ (mainstream) ማድረግ ነው።

ስድስቱ የኅትመት ብዙኃን መገናኛዎቻችን ፈተናዎች

በኢትዮጵያ የጋዜጦች እና መጽሔቶች አማራጭ አልባነት ኢትዮጵያ ወደ ዴሞክሪያሲያዊ ስርዓት እንድትሸጋገር በማገዝ ረገድም ይሁን የነቁ እና መረጃ ያላቸው  ዜጎችን በመፍጠር ረገድ የሚጠበቅባቸውን ሚና እንዳይጫወቱ  አድርጓል። ጎረቤቶቻችን እነ ኬንያ ከኛ ግማሽ በታች የሕዝብ ብዛት ኖሯቸው ከእኛ እጥፍ ድርብ የበዙ ጋዜጦችና መጽሔቶች በየቀኑ ለስርጭት እና ለንባብ ይበቃሉ። እኛስ ምንድነ ነው ችግራችን? (የሚከተሉት ከልምድ የታዘብኳቸው ፈተናዎች ናቸው፤ አንባቢ ላለማሰልቸት ባጭር ባጭሩ ነው የምጠቅሳቸው።)

፩ኛ፣ የንባብ ባሕል ደካማነት

ኢትዮጵያውያን የራሳችን ፊደል ያለን ሕዝቦች ነን እንበል እንጂ አንባቢ ሕዝቦች አይደለንም። የተማሩ ሰዎች ቁጥር ማነስ ብቻ ሳይሆን፣ ፊደል የቆጠሩትም የአንባቢነት ልምድ የላቸውም ቢባል ማጋነን አይሆንም። ብዙ ጊዜ ጋዜጦቹ እና መጽሔቶቹ የሚነበብ ብዙም አዲስ ነገር የላቸውም ቢባልም፣ እውነቱ ግን የሚነበብ ነገር ይዘው የሚመጡትም ቢሆኑ በቅጡ እየተነበቡ አለመሆናቸው ነው። ጋዜጣና መጽሔት አንባቢዎች ጥቂት ጡረተኞችና የፖለቲካ ወይም የዝነኛ ሰዎች ወሬ ፈላጊዎች ብቻ ናቸው። ስለዚህ የንባብ ባሕል አለመኖሩ የኅትመት ብዙኃን መገናኛውን ከሚያዳክሙት ፈተናዎች ቀዳሚው ነው። 

፪ኛ፣ የሕግ እና አፈፃፀም አፋኝነት

ከብሮድካስት ባለሥልጣን ማቋቋሚያ አዋጅ እስከ ብዙኃን መገናኛ ነጻነት እና የመረጃ ማግኘት መብት አዋጅ፣ እንዲሁም የሳይበር እና የፀረ ሽብርተኝነት አዋጆች በአንድም በሌላም መንገድ የኅትመት ብዙኃን መገናኛዎችን አዳክመዋል። እነዚህ አዋጆች የተፈጥሮ ነጻነትን እና ሕገ መንግሥታዊ መብቶችን ከመገደባቸውም ባሻገር የፍርሐት ድባብ በመፍጠር ነጻ ውይይትን፣ ነጻ ሪፖርትን እና ነጻ ምርመራን የማይቻል እንዲሆን አድርገዋል። ከዚህም በላይ ደግሞ በአሠራራቸው፣ በቢሮክራሲያቸው እና በእጅ አዙር ቁጥጥራቸው ወደ ኅትመት ሚዲያ ሥራ መግባትንም ይሁን ገብቶ መቆየት መቻልን ከባድ ያደርጋሉ። 

በተጨማሪም የመንግሥት ሕዝብ ግንኙነቶች (መንግሥት በኢትዮጵያ የአብዛኛው መረጃ ባለቤት ነው) ለነጻ የኅትመት ብዙኃን መገናኛዎች መረጃ ባለመስጠት ሚዲያዎቹ አዲስ ነገር አልባ እንዲሆኑ በማድረግ ዋጋ ቢስ ያደርጓቸዋል። 

፫ኛ፣ የማስታወቂያ አሰጣጥ ባሕል ጉድለት

የኅትመት ብዙኃን መገናኛዎች በቅጂ ሽያጫቸው ብቻ ለረዥም ጊዜ መዝለቅ አይችሉም። (በነገራችን ላይ በ1997 ምርጫ ትኩሳት ወቅት ጋዜጦች በአማካይ መቶ ሺሕ ገደማ ኅትመት እና ሥርጭት ነበራቸው። ከያኔው ጋዜጦችን የመዝጋት ዘመቻ ወዲህ ትልቁ የግል ጋዜጦች ሥርጭት 30 ሺሕ ነበር። አሁን ሀያ ሺሕም አልገቡም። በዚያ ላይ ብዙ አንባቢዎች ከመግዛት ይልቅ ተከራይቶ በገረፍ ገረድ አንብበው ሲያበቁ ለአዟሪዎች የመመለስ ልምድ አዳብረዋል።) ይሁንና ኅትመቶቹ ወጪያቸውን ለመሸፈን እና ትርፍ ለማግኘት ማስታወቂያ ያስፈልጋቸዋል። ነገር ግን ማስታወቂያ ሰጪዎች በፖለቲካ አመለካከት ላይ የተመሠረተ አድልዖ ይፈፅማሉ። የመንግሥት እና የደጋፊዎቹ ሚድያዎች ያለ ችግር የመንግሥት መሥሪያ ቤቶችን ማስታወቂያ ሲያገኙ፣ የግል ኩባንያዎችም ለነርሱ ማስታወቂያ መስጠት አይፈሩም። በተቃራኒው ነጻዎቹ የኅትመት ሚዲያዎች በመንግሥት ድርጅቶች ይገለላሉ፣ በግል ኩባንያዎችም "ጣጣ ያመጡብናል" በሚል ይፈራሉ፤ የመንግሥት አፋኝነት ጦስ ገፈት ቀማሽ ይሆናሉ። 

ከማስታወቂያ አሰጣጥ ቅድመ ሁኔታ ባፈነገጠ መልኩ፣ በዚህ ሰበብ ብዙ ቅጂ የሚያሳትሙት ጋዜጦች እና መጽሔቶች እያሉ፣ ጥቂት ቅጂ የሚያሳትሙት እና ለመንግሥት "ችግር ያልሆኑት" ጋዜጦች በርካታ ማስታወቂያ ያገኛሉ። 

፬ኛ፣ የሙያ እና ሥነ ምግባር ጉድለት

በዚህ ጉዳይ ነጻ የኅትመት ብዙኃን መገናኛዎች እርስ በርስ ጣት ይቀሳሰራሉ። መንግሥትን (ገዢውን ቡድን) የሚተቹት፣ የሚያወድሱትን ወይም ከመንግሥት "የሚያነካካውን" ዜና ከመሥራት የሚቆጠቡትን "ነጋዴ"፣ "ገንዘብ አታሚዎች" ይሏቸዋል። በተቃራኒው እነዛኞቹ የመንግሥት ተቺዎቹን "የአስተያየት ተቺዎች" ('opinion merchants') ይሏቸዋል። ጣት ከመቀሳሰር ውጪ ወደ ራሳቸው የመመልከት እና የአንባቢውን ፍላጎት የማሟላት ልምድ ከሁለቱም ወገን የለም ማለት ይቻላል። የብዙኃን መገናኛዎች ሚና መረጃ መስጠት፣ ማስተማር እና ማዝናናት ቢሆንም እነዚህን ወይም ከነዚህ አንዱን በምን ዓይነት ብቃት ለሕዝቡ እያቀረብን ነው ብለው ባለመጠየቃቸው ምክንያት ያለው ውሱን አንባቢም ቢሆን ከጋዜጣ እና መጽሔቶች ሸመታ ራሳቸውን አግልለዋል። ስለዚህ አንባቢዎች የኅትመት ሚዲያዎቹን "የእነዚህ" እና "የእነዚያ" ሙያዊ እና የሥነ ምግባር ነጻነታቸውን ባለመጠበቃቸው እና ገለልተኝነታቸውን ባለማረጋገጣቸው ምክንያት "እነ እከሌ ምን አሉ?" ከማለት ውጪ ፋይዳ እንዳይኖራቸው አድርጓቸዋል። 

፭ኛ፣ የማተሚያ ቤቶች እጥረት

አሁን ያሉት አብዛኛዎቹ ጋዜጦች የሚታተሙት በብርሃንና ሰላም ማተሚያ ቤት ነው። በሱ አቅም ጋዜጣ ማተም የሚችሉት ሌሎችም የመንግሥት ማተሚያ ቤቶች ናቸው። ብዙዎቹ የግል ማተሚያ ቤቶች የገበያ እጥረት ስለሌለባቸው ጋዜጦችን በማተም "የፖለቲካ ጣጣ" ማስከተል አይፈልጉም። የሪፖርተር ጋዜጣ አሳታሚ ከዚህ በፊት ማተሚያ ቤት ለማቆም ያደረገው ሙከራ በመንግሥት ተደናቅፎበታል፤ በዚህ ሁኔታ አንዳንዴ የእሁድ እትሙን ማክሰኞ ይዞ ለመውጣት ይገደዳል። ሌሎችም ሙከራዎች አልተሳኩም። ስለዚህ በብቸኝነት (monopoly) የያዘው ብርሃንና ሰላም ሲያሻው የሚያትምላቸውን ያማርጣል፣ ሲያሻው ሳንሱር አድርጎ (ፍትሕ ጋዜጣን በ2004 እንዳቃጠለው) እርምጃ ይወስዳል፣ ሌላ ጊዜ ደግሞ ዋጋ በየጊዜው ይጨምራል። ከአንዳንድ ባንኮች የበለጠ (ዘንድሮ ለምሳሌ 203 ሚሊዮን ብር) የሚያተርፈው ብርሃንና ሰላም ለኅትመት ሚዲያው ማተሚያ ቤቶች ፈተና መሆናቸውን ማሳያ ምሳሌ ነው። 

፮ኛ፣ የሥርጭት ሥራው ኋላ ቀርነት

ጋዜጦችን የማሠራጨት እና የመቸርቸሩ ሥራ በጣም ኋላ ቀር ከመሆኑ የተነሳ ከፍተኛ ፈተና ሆኖባቸዋል። አከፋፋዮች 'ኔትዎርካቸው' በጣም ጠባብ ከመሆኑም በላይ ኅትመቶቹ ምን መያዝ እንዳለባቸው እና እንደሌለባቸው መናገር ይዳዳቸዋል። በዚያ ላይ ብዙ አዟሪዎች ከገበያ ወጥተዋል። ከ1997 በፊት በርካታ ጋዜጦች በየቀኑ ይወጡ ስለነበር ብዙ አዟሪዎችም የሥራ ዘርፍ አድርገውት ነበር። አሁን በየቀኑ የሚታተሙ ነጻ ጋዜጣዎች ባለመኖራቸው ምክንያት ብዙዎቹ ሥራ ቀይረዋል። ከአዲስ አበባ ውጪ ያሉት ቁጥራቸው በጣም ቀንሷል። ይህም የጋዜጣና መጽሔት ሥርጭትን በጣም ቀንሶታል። 

ይሁን እንጂ የኅትመት ብዙኃን መገናኛዎችን እየፈተኑ ያሉት እነዚህ ብቻ አይደሉም። ለምሳሌ የማኅበራዊ ሚድያዎች መምጣትም ቀላል ፈተና አይደለም። ቢሆንም ግን ማኅበራዊ ሚድያዎች ክስተትና ኹነት ማራገብ እንጂ ወጥ እና የተሟላ መረጃ ማቅረብ ላይ ብቁ አይደሉም። በዚያ ላይ ተዳራሽነታቸው ገና ጨቅላ ነው። ስለዚህ ሙሉ ፈተና አልሆኑም። 

የሆነ ሆኖ ሁሉም ፈተናዎች በቀጥታም ይሁን በተዘዋዋሪ ከመንግሥት አፋኝነት [ታሪክ] ጋር የተያያዙ ናቸው። በመሆኑም የሚድያ ሕግጋትን የሚከልሱ ሰዎች የመንግሥት አፈና በሕግ፣ በአሠራር፣ በነጻ ገበያ አፈና፣ በተዘዋዋሪ ማስፈራሪያ እና ቁጥጥር እንደሚከሰት አውቀው፣ መንግሥትን ማቀቢያ፣ ብዙኃን መገናኛዎችን ደግሞ ነጻ ማውጫ ዘዴዎችን መቀየስ አለባቸው። ሌላው ዕዳው ገብስ ነው።