Pages

Saturday, August 22, 2020

The Oligarchy of the Harari

 Befekadu Hailu

Most of the world countries' constitutions begin with the phrase "We the People…"; the constitution of Federal Democratic Republic of Ethiopia (FDRE) begins with "We, the Nations, Nationalities, and Peoples of Ethiopia…" This is not accidental. The constitution is deliberately framed this way so that the government look at the people of Ethiopia in the eyes of the collection of groups, but no collection of individuals. But, if you think this makes the Ethiopian constitution the worst, you are wrong. Constitutions of regional states in Ethiopia are actually the worst manifestation of its intent. The Harari state, its constitution, and the administrative methodologies are good examples of how the FDRE’s constitutional philosophy is manifested in regional constituencies.

Why Harari?

The Harari Regional State seems to be a gift to the Harari people. Sidama, Wolayita, and other ethnic groups with millions of population size have no chance of becoming regional states, while members of the Harari ethnic group, which has a few tens of thousands of people, have become a state. (I would like to point out that I refer to the region as a state with ownership of specific ethnic groups because that is the spirit of their constitutions.)

The history of Harar is often overlooked as the history of Ethiopia follows the path of power in the Christian kingdom. Harar has more to say about the relationship of Islam and Ethiopia than Nejashi, the Abyssinian king who welcomed the first Islamic pilgrimage where followers of Mohammed fled from the persecution of the ruling Quraysh tribe of Mecca in the 7th century. Harar is a world heritage city that has existed for over a thousand years. Before the conquest of Menelik II, Harar has a continuous rule at least 72 named successive Sultanates. The people who are associated with Harar’s ancient civilization ('the natives') are the Harari ethnics. The Harari ethnics are people with a rich history and cultural heritage. However, in today's Ethiopia, they are a minority.

During the Census in 2007, there were only 15,863 members of the Harari ethnic group out of a population of more than 183,000 in Harari; they make up only 9 percent of the region's population. (There was a total of 31,722 Harari ethnic members at the time, including those  live out of the region; half of them live outside Harari). More than 103,000 Oromos and more than 41,000 Amhara ethnic members live in the region. But the region belonged only to the Harari people, both spiritually and legally. Members of the ethnic group may be the president of the region. The regional state has two chambers, and only members of the Harari ethnic group can be members of one of them, Harari National Council. It is not also necessary to be a resident of the region to be a member of the National Council. Members of the Harari ethnic group living out of the region are allowed by the state constitution to vote and be elected to the Council.

Article 50/2 of the Harari Constitution states:

"The members of the National Council of the Harari are elected from among the Harari ethnic groups living in the region and outside of the region." (my translation)

By the way, the Harari people living out of the region have the right to vote and to be elected wherever they live. This way, they may be able to become members of two distinct administrative districts at the same time. The next article, 51/2, states that the People’s Representatives Council (the other chamber) has no significant power other than to approve the president nominated by the National Council. In this way, being born into the Harari ethnic group is the only way to become president of the region. What makes democracy the best of all systems is that it does not close the door on the opportunity of any citizen or resident of the country from becoming president. In a democracy, citizenship or permanent residence is a more important element than ethnicity. This makes the Harari region a test of Ethiopia's ethnic federalism and its compatibility with democracy.

 

The Oligarchy of the Harari

What is the administrative category of the Harari region? In his book ‘Politics’, Aristotle mentions six political categories. Like his teacher Plato, Aristotle was not a fan of democracy. Plato (as he argued in his book ‘Republic’) believes it is a 'philosopher who has to be king, or the king has to become a philosopher’ (philosopher-king) to establish working order. In the same philosophy, Aristotle categorized three kinds of empires based on their contribution to a common interest.

First, there is monarchy (one-man leadership for the common good), second, aristocracy (the leadership of a few for the common good), and third, polity (majority leadership for the common good). However, when all three forms of government degenerate or corrupt, the monarchy will be a tyranny (one man's leadership for personal interest), the aristocracy will be an oligarchy (the rule of the few for their own benefits), and polity will be a democracy. For Aristotle, democracy is the rule of many for their own benefits; a corrupted version of the rule of majority for the common good.

Democracy is not the best system in the world. As Winston Churchill pointed out, ‘it is the best of those who have been tried’. But we can debate it is multiple times better than oligarchy. Democracy, as many say, do not actually bring majority rule. That’s an overstatement. It is rather a system where majority consent is usually granted. In any case, it is the most widely accepted, and constitutionally granted system for Ethiopia. However, by any standard, the administration in Harari regional government is not a democracy, but an oligarchy.

 

Protection of the Minority Groups

Harari people are rich in history and culture. There is a real concern that ethnic minorities like Harari and others may be oppressed and/or assimilated by other dominant cultures and civilizations. However, it would be unfair to establish a system that would reverse the democratic process in order to preserve the identity, history, and heritage of the Harari people. So how can one solve this dilemma?

Declaration on the Rights of Persons Belonging to National or Ethnic, Religious or Linguistic Minorities, adopted by General Assembly Resolution 47/135 of 18 December 1992, reaffirms in its Article 1/1 that:

“States shall protect the existence and the national or ethnic, cultural, religious and linguistic identity of minorities within their respective territories and shall encourage conditions for the promotion of that identity.”

Article 1/2 reads:

“States shall adopt appropriate legislative and other measures to achieve those ends.”

These articles show that it is the responsibility of governments to protect the rights of minorities. But does these justify undermining rule with majority consent? No.

When the Declaration was passed, its intention is protecting minorities from marginalization by hegemonic groups.  Harari has that risk; Abdullah Sherif, in his article published on Ethiopia-Insight, "Harari without Hararis", wrote:

“the issue of who gets to govern over Harar might be philosophical arguments about true democracy and equitability for some communities. For Hararis, it is an existential matter. .

The author's response to the dilemma, however, does not take into account the injustices of minority rule over a majority. Harari ethnics may have a strong historical contribution to the historical city of Harar, but in no way the current members of the group deserve superior entitlement over other legal residents of the region. Legacy rewards are not compatible to a democratic system.

 

The Tale of Two Constitutions

Although the member states of Ethiopia were created by the central government itself, it is important to assume that the power source of the federal government is the member states. However, as long as the member states are living under the shelter of unity, they must also be abided by the FDRE’s constitution. Article 9 of Harari’s constitution, accordingly, recognizes the supremacy of the constitution of the FDRE. In comparison to regional constitutions, FDRE’s constitution is liberal. On the contrary, Harari’s constitution falls short from recognizing universally respected rights such as ‘universal suffrage’.  

The Harari constitution violates the equal rights of its residents. While the Harari people are given the right to vote and be elected for the Harari National Council whether they are permanent residents of the regional state or not, non-Harari ethnics will never vote or be elected to the Council. This Council has the highest authority in the region. The constitution states that only the Harari ethnics can decide on the right to the secession of the regional state.

According to Article 49 of Harari’s constitution, the region has two chambers: The Peoples' Representatives and the Harari National Council. This is unusual for other regional states in Ethiopia. Many federal systems, including Ethiopia, have two (bicameral) councils, which balances their common and individual administrative interests. For example, in the House of Peoples' Representatives in FDRE are elected from each election districts. The House of Federation, on the other hand, gets its members from representation by regional governments (technically representing each nationalities). The Harari National Council, on the other hand, was established to provide special political privilege to the Harari ethnic members. If we are forced to put these in parallel, the National Council may resemble the House of Federation; however, other ethnic groups are not represented at the National Council of Harari.

The right to vote and to be elected by all citizens is one of the most important aspects of democracy. The majority give consent to their representatives or single citizens get consent of the majority to represent the whole only when universal suffrage enacted. Universal Suffrage not only ensures the right to equality but also helps the government to resemble its citizens.

Article 38 of the Harari State Constitution provides for the right to vote and to be elected in line with international conventions; it does not allow discrimination of anyone on the basis of race, gender, national origin, ethnicity, or other backgrounds. However, Article 50 denies the same right of non-Harari ethnics to vote members of the National Council and gives the Council the most important roles in the government; the right to nominate the president of the state and to secede from the federation is vested in the Council (Article 39/5/a of the Harari State Constitution). "Once the request for secession is approved by a two-thirds vote in the Harari National Council," the federal government must hold a referendum within three years. Ninety percent of the region's population has no say in such a fundamental decision. The regional council of peoples representatives, too, has no authority in regard to secession.

Let’s assume Harari secedes from Ethiopia; it would never seem to be possible for 90 percent of the population to be ruled by 9 percent of its population in the new sovereign-to-be. Our times do not allow any sovereign state to discriminate against its citizens based on ethnicity.

Although the Peoples' Representatives Council in Harari is, in principle, constituted by all Harari residents, its seats are actually divided between the Oromia ruling party (OPDO or ODP or PP) and the Harari National League parties. They call this quota system "fifty-fifty." This seems something that can easily be resolved through democratic elections. 

 

Democracy and Federalism

Nationalities and cultures that have a large number of speakers and are historically, culturally, and/or economically dominant or privileged have the potential of assimilating others. Minority groups must be protected. Harari ethnic members have a serious risk of being assimilated. But the region also needs a government that has the consent of the majority.

The late prime minister of Ethiopia Meles Zenawi argued that 'democracy is not optional for Ethiopia'. He also often argued Ethiopia cannot exist without the federalism. However, democracy certainly contradicts Harari's administrative principles. Furthermore, the thought in Harari’s administration is rooted in the philosophy of the ethnic federalism, i.e. nativism and natives’ privilege over other legal and permanent residents. If the Harari’s did not have a state created for them, the offer the ethnic federalism would have for them is a status of “special zone” or “special woreda”

“Special Zone” or “Special Woreda” alternatives as a means of minority protection somewhat work for people living in rural settlements with little mix with other ethnic groups. The Harari, on the other hand, are urban dwellers; they are always expected to live in harmony with others. The government they form should always be inclusive and representative of the people who live in the same territory. This makes the dilemma even complex.

Democracy has ‘Affirmative Actions’ as a means of protection of minority groups. The best way to ensure the survival issue of Harari ethnics as a collective and exercise democracy is ensuring affirmative actions in form of promoting and preserving the language and culture of Harari people; not making their elites governors of the regional states. The current system doesn’t require majority consent for leadership, it clashes with universal and constitutional rights. Even though the constitutional provisions of Harari, its administration and, philosophical argument for it are all reflections of FDRE’s constitutional framework, it just doesn’t work in a democratic framework. 

[This story is published in Amharic on today's issue of the weekly Feteh Magazine.] 


Saturday, June 20, 2020

What's Next for TPLF?


TPLF's decision to hold an election in time came a little too late. No one expects that the National Election Board of Ethiopia (NEBE), whose accountability is to the House of People's Representative (HPR), will help them run the election.  House of People's Federation (HoF) has already decided it is the HoPR that will blow the last whistle to decide when the next general and regional election should run (well, after the health institutions announced that COVID is no more a threat.) 

Can Tigray Run its Own Election in Time?
If TPLF is really committed to doing the election, the first thing to do is to establish an independent electoral commission. This needs a fair time. A law establishes the commission must be drafted and approved by the regional council, the institution needs to have space, people, and structure in due time. Then, it should register political parties that function in the region. Then, introduce the election schedule - which includes voters’ registration, competitors' campaign, voting day, etc.

Thursday, June 18, 2020

የብሔር ጥያቄ እና የብሔር ሽቀላ


በኢትዮጵያ ውስጥ መልስ የሚሹ በርካታ የማንነት ጥያቄዎች አሉ፤ ከጥያቄዎቹ መካከል ግን ነጥሮ የወጣው ወይም እንዲወጣ የተደረገው “የብሔር ጥያቄ” ብቻ ነው። ይህ መሆኑ በነባሮቹ ታሪካዊና ማኅበራዊ ጥያቄዎች ላይ ተጨማሪ ጥያቄዎች፣ ቁርሾዎች እና ቅራኔዎች እንዲደራረቡና ከጊዜ ወደ ጊዜ ችግሮች እየተባባሱ እንዲሔዱ አድርጓል። የብሔር ጥያቄ አቀንቃኞች ብሔርተኝነትን እንደ ብቸኛ መፍትሔ ያቀርባሉ። ይህ ዓይነቱ አቀራረብ ችግርን በችግር የመፍታት ዘዴ ነው። ኢትዮጵያ ውስጥ ላሉት ዘለግ ያለ ዕድሜ ያላቸው የማንነት ጥያቄዎች መልሱ ብሔርተኝነት ሳይሆን ፍትሕ ነው። በዚህ መከራከሪያ ላይ በቅጡ ለመግባባት የኢትዮጵያ የማንነት ጥያቄዎችን መሠረት፣ የብሔር ጥያቄ በማንነት ጥያቄዎች ውስጥ ያለውን ቦታ፣ እንዲሁም ችግሮቹን ከዚህ በፊት ለመፍታት የተሔደባቸው ዘዴዎች ለብልጣ ብልጦች የፈጠሩትን የማይገባቸው እርከን ላይ የመንጠላጠል ዕድል አፍታትቶ መነጋገር ያስፈልጋል።

የማንነት ጥያቄ ነባራዊነት

ረዥሙ የዐፄ ስርዓት በአንድ በኩል በአንድ ድንበር የታጠረ የፖለቲካ ማኅበረሰብ አበርክቶ ሲያልፍ፣ በሌላ በኩል ብዙ መልስ የሚያሻቸው ፖለቲካዊ፣ ማኅበራዊ እና ኢኮኖሚያዊ ጥያቄዎችን ለተከታታይ ትውልዶች ጥሎ አልፏል። የደርግ ወታደራዊ ጭቆና እና የትሕነግ (TPLF) የዘውግ ምደባ ዐፄያዊው ስርዓት ጥሎት በሔደው ሸክም ላይ ሲደመሩበት ጥያቄውን ከወትሮው የበለጠ ውስብስብ አድርገውታል።

የኢትዮጵያ ዐፄዎች አገር ንብረቱን በሙሉ የግላቸው አድርገው ነበር የሚቆጥሩት። ይህ ግዙፍ የመደብ ልዩነት ፈጥሯል። የመደብ ልዩነቱ በገዢዎች እና ተገዢዎች ዘንድ ሰፊ የሀብት እና የማኅበራዊ ማዕረግ ክፍተት ጥሎ አልፏል። የመደብ ልዩነቱን ለማስፋት መሬት ትልቁን ሚና ተጫውቷል። የመሬት ባለቤትነት ለባላባቱ የተተወ ሲሆን፣ አርሶ ባላባቱን የሚያበላው ብዙኀኑ ገባሪ ዘንድም ቢሆን የገባሪነት ማዕረጉ ለየቅል ነበር። ሰሜኑ ባብዛኛው ቋሚ ገባሪ ሲሆን፣ ደቡቡ ደግሞ በጥቅሉ ተነቃይ ገባሪ ነበር። ይህንን የመደብ ጥያቄ በመ.ኢ.ሶ.ን. ምክር ደርግ መሬት ላራሹን ሲያውጅ ከሞላ ጎደል የተቀረፈ ቢሆንም ቅሉ፣ የማኅበራዊ ማዕረግ (Social Status) ልዩነቱ ግን እየተራባ ቀጥሏል።

Friday, June 12, 2020

የትግራይ ክልል ምርጫ፤ ስለ ዴሞክራሲ ወይስ አልሞት ባይ ተጋዳይነት?


የትግራይ ክልል ብሔራዊ ምክር ቤት ምርጫውን ከጳጉሜ በፊት ለማካሔድ ዛሬ ሰኔ 5፣ 2012 ወሰነ። የዚህ ውሳኔ አዝማሚያ ወዴት ነው?

ሕዝባዊ ወያኔ ሓርነት ትግራይ (ሕወሓት) ከብልፅግና ጋር ያለው ፀብ የትግራይ ክልል ከኢትዮጵያ ጋር ያለው ፀብ ተደርጎ መቆጠር ከተጀመረ ውሎ አድሯል። በሕወሓት ደጋፊነታቸው የሚታወቁ አክቲቪስቶች ኢትዮጵያን “ጎረቤት አገር” እያሉ የሚጠሩበት ጊዜ አለ። ሕወሓትም ክልሉን እንደ ነጻ አገር በመቁጠር የሚያደርጋቸው ብዙ ነገሮች አሉ። በክልሉ መንግሥት እና በፌዴራሉ መንግሥት መካከል የነበረው ኩርፊያ ወደለየለት ፀብ የተሸጋገረው ብልፅግና ከተመሠረተ በኋላ ቢሆንም ቅሉ፥ ፀቡ እየተባባሰ መታየት የጀመረው ደግሞ የምርጫ ጊዜ ሰሌዳው ከተሰረዘ በኋላ ነው። ሕወሓት በክልሌ ምርጫ በጊዜው አካሔዳለሁ ማለቱ ውዝግቡን እስካሁን ያልደረሰበት ቁንጮ ላይ ያደርሰዋል። በተለይም ደግሞ የፌዴሬሽን ምክር ቤቱ ሁሉንም ክልሎች የሚመለከት ውሳኔ ካሳለፈ በኋላ ይህ የትግራይ ክልል ምክር ቤት ውሳኔ መምጣቱ፣ ጉዳዩን ከድጡ ወደ ማጡ ይሰደዋል። ትግራይ በሌላ አነጋገር ራሷን እንደ ሉዓላዊ አገር እየተመለከት ያስመስላታል።

ሕወሓት፤ የገዛ ‘ትሩፋቱ’ ሰለባ

ሕወሓት በአሁኒቷ ኢትዮጵያ ፖለቲካዊ መዋቅር ዝርጋታ ላይ ዐቢይ ተዋናይ ነው። ሕገ መንግሥቱ፣ የፌዴሬሽኑ አወቃቀር፣ የምክር ቤቶቹ አደረጃጀት እና ሥልጣን በዋነኝነት የተወጠኑት በሕወሓት ነው። ሕወሓትም እንከን አልባ መንግሥታዊ መዋቅር እንደሆነ ይናገር ነበር፤ ነገር ግን ድንገት ከፌዴራሉ መንግሥት ገዢ ፓርቲነት ተገልሎ የክልል ገዢ መንግሥት እና የፌዴራሉ መንግሥት ተቃዋሚ ሲሆን፥ በፊት እንከን አልባ መስለው ይታዩት የነበሩት ስርዓቶች እና አሠራሮች በሙሉ ተቃዋሚ ሆኗል። ይህ ነው ሕወሓትን የገዛ ትሩፋቱ (ሌጋሲው) ሰለባ የሚያሰኘው።

የመጀመሪያው ሰለባነቱ ከመሐል አገርነት ወደ ዳር አገርነት መገፋቱ ነው። የፌዴራል አወቃቀሩ በሕዝብ ብዛት ሦስት ትልልቅ ክልሎችን (ኦሮሚያ፣ አማራ እና ደቡብ) በመፍጠሩ ምክንያት ሌሎቹ ክልሎች በሙሉ ከአጋርነት በስተቀር ዋጋ የሌላቸው አድርጓቸዋል። በክልሎች መሐል ያለው የሥልጣን ልዩነት (በሕዝብ ተወካዮች እና ፌዴሬሽን ምክር ቤት ባላቸው መቀመጫ መሠረት) እጅግ የተበላለጠ ሆኗል። ሕወሓት የፌዴራል ገዢ ፓርቲነት ሥልጣኑን ካጣ በኋላ፥ ኢሕአዴግ ውስጥ ሆኖ አጋር ፓርቲ ይላቸው የነበሩ “ትራፊ ይጣልላቸው” የነበሩ ክልላዊ መንግሥታት ዕጣ ደርሶታል።

ሁለተኛው ሰለባነቱ ሰሞኑን የፌዴሬሽን ምክር ቤቱ የሕገ መንግሥት ተርጓሚ ሆኖ በሕገ መንግሥት ከመሰየሙ የሚነጭ ነው። እንደሚታወቀው የፌዴሬሽን ምክር ቤቱ መዋቅር አብላጫ መቀመጫ በገዢው ፓርቲ ይወሰዳል፤ እነዚህም ቁጥራቸው የሚወሰነው በብሔሩ ሕዝብ ቁጥር ነው። ይህም ሁለት ችግሮች ይፈጥራል። ብዙ ተወካዮች የሚኖረው/ራቸው ብሔር/ሮች ውሳኔ ሁሉም ላይ እንዲጫን ያደርገዋል። በሌላ አነጋገር እንደ ትግራይ አናሳ ቁጥር ያላቸውን ብሔሮች አናሳ ዕድል ይሰጣቸዋል። ሁለተኛቸው ችግር የምክር ቤቱ አባላት የፖለቲካ ፓርቲ ተወካዮች እንደመሆናቸው፥ የሚወስኑት ውሳኔ በምንም መልኩ የፓርቲያቸውን ጥቅም የሚነካ ይሆናል ተብሎ አይጠበቅም። ስለዚህ ብዙኀን ተወካዮች ያሉት ብልፅግና የሚፈልገው ውሳኔ ሲወሰንለት፣ ሕወሓት ግን “የበይ ተመልካች” ብቻ ሆኗል። ለዚህም ነው አፈ ጉባዔዋ በፓርቲያቸው ግፊት ከኃላፊነታቸው “በገዛ ፈቃዳቸው” እንዲነሱ የተደረጉት።
ሕወሓት መልሶ ራሱን ጠልፎ የሚጥል፣ የክልሉንም ተጠቃሚነት የሚጎዳ ውሳኔዎችን በኀይለኝነት እና አፍላ ዘመኑ ለምን አደረገ ለሚለው ትክክለኛ ምላሽ ማግኘት ይከብዳል። ምናልባት በየዋሕነት፣ ምናልባት ትክክለኛው መፍትሔ ይህ ነው በሚል ቅንነት፣ አልያም ደግሞ ሥልጣን አላጣም ወይም ከሥልጣን አልወርድም በፈለግኩት መንገድ ሕጉን አስፈፅማለሁ በሚል ከንቱ ምኞት ሊሆን ይችላል።

ምርጫ ማሰናዳት

ሕወሓት በክልሌ ምርጫ አካሒዳለሁ በማለት ተደጋጋሚ መግለጫ ያውጣ እንጂ በሕግ አግባብ በሦስት ወር ዕድሜ ብቻ ለቀረው የምርጫ ጊዜ መርሐ ግብር አላወጣም። የምርጫ ዝግጅት ገለልተኛ ተቋም የሚፈልግ ሲሆን፣ አሁን ያለው ተቋም የኢትዮጵያ ብሔራዊ ምርጫ ቦርድ ብቻ ነው። ሕወሓት በመግለጫው እንዳመላከተው ምርጫ ቦርድ ምርጫ ያዘጋጅልኝ ብሎ ጥያቄ ቢያቀርብ እንኳን፣ ቢያንስ የስድስት ወር ጊዜ እና በግምት ከመቶ ሚሊዮን ብር በላይ በጀት ያስፈልገዋል። ይህ እንግዲህ በኮቪድ ምክንያት የሚስፈልገው ተጨማሪ ወጪ ከግምት ውስጥ ሳይገባ ነው። ይህ በአንድ በኩል አፈፃፀሙ ከሚፈልገው ግዜ አንፃር ምርጫው ወቅቱ ካለፈ በኋላ እንዲካሔድ የሚያስገድደው ስለሆነ የተነሳውን የጊዜ ጥያቄ መልስ እንዳያገኝ ያደርገዋል። በሌላ በኩል ይህንን የሚያክል በጀት ክልሉ ለምርጫ ማውጣት ይችላል ተብሎ አይታሰብም። የፌዴራሉ መንግሥት ደግሞ ይህንን ለመስጠት ፈቃደኛ ይሆናል ብሎ ማሰብ የዋሕነት ነው፤ ምክንያቱም የፌዴራሉ መንግሥት ምርጫ የሚካሔድበትን ጊዜ በፌዴሬሽን ምክር ቤቱ እንዲራዘም አስወስኗል። ያንንም ለሁሉም ክልሎች ተፈፃሚ እንዲሆን ነው የሚፈልገው። ይሄም ሁሉ ደግሞ የትግራይ ክልል ምርጫ ይዘጋጅልኝ ብሎ ቦርዱን የሚጠይቅበት የሕግ አግባብ ካገኘ ነው። ስለዚህ የምርጫ መሰናዶው ጉዳይ በትግራይ ክልል ብቻ ይሳካል ብሎ ማሰብ፣ ‘ላም አለኝ በሰማይ፣ ወተቷንም አላይ’ በሚል ያስተርታል። ይልቁንም መፍራት ሌላ ሌላውን ነው።

የምርጫው ጉዳይ እውን የማይሆነው በአፈፃፀም የጊዜ ፍላጎት፣ በጀት እጥረት እንዲሁም የሕግ አግባብ ጉዳይ ብቻ አይደለም። ሕወሓት ራሱ ሌሎች ክልሎች ውስጥ ምርጫ በማይካሔድበት ጊዜ በክልሉ ለብቻው ምርጫ ማካሔድ አይፈልግም። ምክንያቱም ምርጫው ሕወሓት የማይፈልገውን ዓይነት ትኩረት ይስብበታል። በዚያ ላይ የክልሉ ተቃዋሚ ፓርቲዎች እና አገር ዐቀፍ ተብለው የተመሠረቱት ፓርቲዎች፣ ብልፅግና፣ ኢዜማ፣ ኦነግና አብንን ጨምሮ ተወዳዳሪ ማቅረብ የሚችሉት በሙሉ ተሳትፎ ያደርጋሉ። ወልቃይትና ራያ እንዲሁም ተቃውሞ እየተነሳባቸው ያሉ የትግራይ አካባቢዎች በሙሉ የጦፈ ክርክር እና ፉክክር ሊታይባቸው ይችላል። ሕወሓት የመሐል አገርን በጠላትነት በመፈረጅ የፈጠረውን ጊዜያዊ የተጋሩዎች አንድነት የሚሸረሽር እና ትግሉን ውስጣዊ ገጽታ የሚያሰጠውን ፉክክር ለማስተናገድ ዝግጁነት የለውም። ስለዚህ በትግራይ ክልል ውስጥ ከፌዴራል መንግሥቱ ምርጫ በተለየ የጊዜ ሰሌዳ የሚካሔድ ምርጫ አለ ብሎ መጠበቅ የዋህነት ነው። 

የዘፈኑ ዳርዳርታ

ሕወሓቶች ምርጫውን በጊዜው ለማካሔድ የፈለጉት ለሕዝብ ድምፅ ዋጋ የሚሰጡ ሆነው እንዳልሆነ ለማወቅ መመራመር አያስፈልግም። ጉዳዩ በአንድ በኩል የውስጥ የቤት ሥራቸውን ለማዳፈኛ የውጭ ጠላት መፈለጊያ ሲሆን፣ በሌላ በኩል የፉክክር ነው። የሕወሓት አመራሮች በፊት ይንቋቸው በነበሩ የኢሕአዴግ አባላት በካልቾ ተመትተው ወደ ዳር መገፋታቸውን አምነው መቀበል አልፈለጉም ወይም አልቻሉም። ለዚህም የማዕከላዊ መንግሥቱን የሚቃረን ነገር በሙሉ ያደርጋሉ። በዚህ መንገድ ውጥረት ውስጥ የሚገባውን ማዕከላዊ መንግሥት ማሳጣት ወይም ማሸነፍ ይፈልጋሉ። ይህ ካልሆነላቸው ግን ተያይዞ መጥፋትም ቢሆን ይሞክራሉ። ትግራይን እንገነጥላለን የሚለው ጥያቄ የትግራይን ሕዝብ መደራደሪያ በማድረግ እንደሚመጣ መጠበቂያው ጊዜ አሁን ነው። በርግጥም ሕወሓቶች አሁን የፖለቲካ ካርዶቻቸውን በሙሉ ጨርሰዋል፤ አንቀፅ 39 የመጨረሻዋ ካርድ ልትሆን ትችላለች። በሕወሓቶች የኩራት፣ እንዲሁም የአልሞት ባይ ተጋዳይነት ፖለቲካ ምክንያት የአገር እና ሕዝቦች ደኅንነት አደጋ ጫፍ ላይ ቆሟል።  የሕወሓት የአጥፍቶ መጥፋት የመጨረሻው መጀመሪያ እነሆ የዚህ የምርጫ እናካሔዳለን መፈክር ነው። ምርጫ ማካሔድም ይሁን እንገንጠል ማለት ሕገ መንግሥታዊ መብቶች ናቸው። የሕወሓት እርምጃ ግን ከሥልጣን እና ጥቅማጥቅም ጋር አብረው የቆረቡ ባለሥልጣኖች የትግራይን ሕዝብ ለመስዋዕትነት የሚዳርግ እርምጃ እንጂ የዴሞክራሲ ዒላማ የለውም።  

Thursday, April 2, 2020

የዐቢይ አሕመድኹለት ዓመታት!

ከወር በፊት፣ ከጓደኞቼ ጋር የሆነ ኮንሰርት ልንገባ በር ላይ ስንደርስ ከኛ የቀደሙት ትኬታቸውን ሊያስመልሱ ሲከራከሩ ደረስን። በር ላይ ያለው ሰውዬ ለማግባባት በማሰብ ትኬት ይመለስልን የሚሉትን ወጣቶች "የኛ የመጀመሪያው ኪሳራችን እናንተን ማስከፋታችን ነው" አለ። አንዱ ጎረምሳ ከአፉ ነጥቆ "ባክይ ዐቢይ አሕመድ አትሁንብኝ" ብሎ ሁላችንንም በሳቅ አፈረሰን።

እዚሁ ማኅበራዊ ሚዲያ ላይ "ቅቤው" እያሉ ሲጠሯቸው እሰማለሁ፤ በአራዳ ልጆች አነጋገር "ፎጋሪው" እንደማለት ነው። ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ ባለፉት ሁለት ዓመታት ያረጋገጧቸው ነገሮች ቢኖሩ በንግግራቸው አባባይ መሆናቸውን ነው።

ንግግራቸው ታዲያ ብዙዎችን ያስደስት እንጂ፥ የኔ ቢጤዎችን ግን ብዙ ጊዜ ያበሽቃል። የጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ ንግግሮች ከፕሮቴስታንት አስተምህሮ፣ ከመንፈስ ማነቃቂያ መጽሐፍት ምክሮች እና ከሳይንሳ ለበስ ግምቶች አያልፉም። ዐቢይ ለጆሮ የማይረብጥ ነገር የሚያወሩት ስለ ኢንፎርሜሽን ቴክኖሎጂ ሲያወሩ ብቻ ነው ባይ ነኝ

"አዳኝም መንገድም"

ዐብይ አሕመድ የኖሩበት የፕሮቴስታንት ባሕል ሳይጫናቸው የቀረ አይመስለኝም፥ ችግሮችን ሁሉ በስብከት እና በምክር እንዲሁም በመተቃቀፍ መፍታት የሚቻል ይመስላቸዋል። ብዙ ንግግሮቻቸው በምክር የተሞሉ ናቸው። ብዙዎቹ መግለጫዎቻቸው እና ንግግሮቻቸው ውስጥ የአማካሪያቸው ሙዓዘ ጥበባት ዳንኤል ክብረት የረዥም ዓመታት የተረታ ተረት ዘይቤዎች ይስተዋላሉ። (አንድ ጊዜ "እየወጋች ምትጠቅመው መርፌ" መስለው ያወጡት መግለጫ ሥር "እናመሰግናለን ዳንኤል ክብረት" የሚል አስተያየት አይቼ እስከዛሬ ያስቀኛል።) ይህ ዘይቤ የችግሮቻችን ሁሉ ምንጭ ከሥነ ምግባር ጦት የመነጨ ነው ከሚል የሚመነጭ ስለሆነ፥ እንዲህ ብትሆኑ እና ብታደርጉ ኖሮ እንዲህ አትሆኑም የሚሉ ናቸው። በዚህም ምክንያት መንግሥት የሥነ ምግባር አስተማሪ፣ መካሪ ወላጅ ወይም አሳዳጊ (paternalistic) ሚና ለራሱ ሰጥቷል። በዚህ አሠራር ሕዝብ ታዳጊና አጥፊ ሕፃን ነው ማለት ነው። ለዚህ ነው መንግሥት በቲቪ የምታዩትን ማስታወቂያ፣ በማኅበራዊ ሚዲያ የምታነቡትን መረጃ እኔ እመርጥላችኋለሁ ማለት እየቃጣው ያለው።

Monday, January 20, 2020

#ምርጫ2012: እነማን ያሸንፋሉ?

#EthioElection2020: What to Expect When You're Expecting Ethiopian Election!

ወቅቱን የጠበቀ፣ ፉክክር ያለበት፣ ነጻ እና ርትዓዊ ምርጫ በዴሞክራሲያዊ ጎጆ ውስጥ የመሐል ዋልታ ነው። ይሁን እንጂ ዴሞክራሲ ማለት በየአራት፣ አምስት ዓመቱ የሚመጣ ምርጫ ብቻ አይደለም፤ በኹለት ምርጫዎች መካከል ያለ የዜጎች ተሳትፎም የሚረጋገጥበት ስርዓት ነው። ለዚህ ነው ዴሞክራሲ መንገድ እንጂ መዳረሻ አይደለም የሚባለው። ነገር ግን በምርጫ መካከል የዜጎች ተሳትፎ (በተለይም በነጻ ሚዲያ እና ሲቪል ድርጅቶች አማካይነት የሚደረግ የዜጎች ተሳትፎ) የሌለው ዴሞክራሲ የይስሙላ ዴሞክራሲ ነው። ወቅቱን የጠበቀ (periodic) ምርጫ የሌለው ዴሞክራሲ ግን ከናካቴው የይስሙላ ዴሞክራሲ እንኳን ሊባል አይችልም። ለዚህ ነው ዴሞክራሲ ለኢትዮጵያ አዋጭ ስርዓት ነው ብለን የምናምን ሰዎች፥ በጥቅሉ ምርጫን፣ በተለይ ደግሞ የዘንድሮውን የኢትዮጵያን ምርጫ በከፍተኛ ጥንቃቄ እና የወል ትብብር መከታተልና ማድረግ የሚኖርብን። 

ባለፉት ኹለት ዓመታት የዛሬ 15 ዓመት ገደማ ወዲህ የተዘጋውን የፖለቲካ ምኅዳር ለመክፈት ከበፊቱ የተሻለ ተነሳሽነት ታይቷል። የሲቪክ እና የፖለቲካ ምኅዳሩን ያጠበቡትን ሕጋዊ ማዕቀቦችን ለማሻሻል ጥሩ የሚባል ጥረት ተደርጓል። የመንግሥት ተቋማትን ተአማኒ እና "ነጻ" ለማድረግ ቃል ተገብቷል፣ ጥቂት የተቋማት ጥገናዊ ለውጥም ተደርጓል። ይኼ ሁሉ የተሐድሶ ሙከራ ግን በፉክክር በደመቀ፣ ነጻ እና ርትዓዊ ምርጫ ካልታጀበ "እቃቃው ፈረሰ፣ ዳቦው ተቆረሰ" መሆኑ ነው። 

First Things First
ምርጫ ቦርድ ይታመናል?

ይኼንን ጥያቄ ለመመለስ ነገሩን ከበርካታ አቅጣጫዎች መመልከት ያስፈልጋል። በመጀመሪያ ምርጫ ቦርድ እስካሁን ተአማኒ መኾን ያልቻለበትን ምክንያት እናስታውስ። ዋነኛው ምክንያት የገዢው ፓርቲ መሣሪያ በመሆኑ ነው። 

ምርጫ ቦርድ የገዢው ፓርቲ መሣሪያ ነበር ስንል ከመገለጫዎቹ አንዱ የፓርቲዎችን ጠብ የሚገላግልበት መንገድ ነበር። በተለይ ትልልቅ የፖለቲካ ፓርቲዎች ውስጣዊ ውዝግብ ሲኖራቸው (አንዳንዶች እንዲያውም የውዝግቡ ለኳሾች ራሱ ገዢው ፓርቲ አስርጎ የሚያስገባቸው ሰዎች ናቸው ብለው ያምናሉ)፣ የመፍትሔ ውሳኔው ብዙ ጊዜ ፓርቲዎቹን የሚያሽመደምድና የተፎካካሪነት ቁመና የሚያሳጣ ነበር። በሌላ በኩል፣ ትልልቆቹን ፓርቲዎች ለመሰንጠቅ ካለው ቁርጠኝነት ውጪ ትንንሾቹን እና ሕጋዊ መሥፈርቶችን የማያሟሉ የይስሙላ ፓርቲዎችን ዕውቅና ሰጥቶ እያባበለ ማቆየቱ ደግሞ ሌላው የቦርዱ ሐሳዊነት መገለጫ ነበር። በአጭሩ ገዢው ፓርቲን እንደ ቤተኛ፣ ለአቅመ ፉክክር የደረሱትን ተቃዋሚዎች ደግሞ እንደ ባዕድ ሲያስተናግድ ከርሟል። ከዚህ በተረፈ ያለው ምርጫ ቦርድን አያገባውም፤ ኢሕአዴግ ሌላውን የጫወታ ሜዳ (ሚዲያዎችን እና ሲቪል ድርጅቶችን በማዳከም ወይም ወደ ራሱ ተለጣፊ በማድረግ ሜዳውን) እንዲያጋድል በማድረግ ራሱ ተጫውቶ፣ ራሱ ሲያሸንፍ ከርሟል።